ANKARA ANTLASMASI (21 EKiM 1921)

ANKARA ANTLASMASI (21 EKiM 1921)

Sakarya Savasi'ndan sonra tereddütleri ortadan kalkan Fransa, iktisadi ve kültürel konularda ayricalik isteklerinden de vazgecerek, 20 Ekim 1921'de Ankara'da bir Antlasma imzalamistir. Bu Antlasma ile Türkiye - Fransa arasinda silahli catisma son buluyor, giney sinirimiz da tespit ediliyordu.

Moskova Antlasmasi ile dogu meselesini cözdügü gibi, Ankara Antlasmasiyla da güney meselesi cözülmüs oluyordu. Bu Antlasma, silah, cephane ve malzeme saglanmasi yolunda güney sinirizdan yararlanma imkani verdigi gibi, batida Yunan saldirisina rahatlikla karsi koymak firsatini da veriyordu.

Ankara Antla�mas� ile,
1. iki devlet aras�nda sava� hali sona ermi�tir.
2. �ki devlet aras�nda b�t�n esirlerin de�i�imi yap�lacakt�r.
3. Bo�alt�lan topraklarda genel af ilan edilecektir.
4. �skenderun b�lgesinde �zel bir y�netim (idari rejim) uygulanacakt�r. T�rk �rk�ndan olan bu b�lgenin sakinleri, k�lt�rlerinin geli�mesi i�in her t�rl� kolayl�ktan yararlanacaklard�r. T�rk�e resmi dil olacakt�r.

Antla�mada,
5. T�rkiye ile Suriye aras�nda yeni bir s�n�r belirlenmekteydi.
6. Bu s�n�rla, Kilikya b�lgesinin �nemli bir b�l�m� ve Ba�dat demiryolunun b�y�k bir k�sm� T�rkiye s�n�rlar� i�inde kalmaktayd�. S�n�r, �skenderun K�rfezi �zerinden Payas mevkiinin hemen g�neyinden ba�layarak, Meydan� Ekber'e kadar uzamaktayd�. Suriye ile aram�zda �izilen bu s�n�r, Lozan Bar�� Antla�mas� ile sadece teyit edilmi�tir.

Ankara Antla�mas� ile,
7. I.D�nya Sava��'n�n galiplerinden biri, Misak-� Milli'yi tan�m�� ve Ankara H�k�meti ile Fransa aras�nda olumlu ili�kiler ba�lat�lm�� oluyordu.


\\\\\\\\\\*/////////////


MUDANYA ATE�KES ANTLA�MASI

3 Ekim 1922'de Mudanya'da toplanan konferansta T�rkiye'yi Bat� Cephesi Komutan� �smet Pa�a, B�y�k Britanya'y� General Harrington, Fransa'y� General Charpy, �talya'y� da General Mombelli temsil etmi�tir. �etin g�r��meler sonunda, Mudanya Ate�kes Antla�mas� 11 Ekim 1922'de imzalanm��t�r. Yunanl�lar, Mudanya'daki Konferansa kat�lmam��, haz�rlanan Antla�ma metnini kabullenerek �� g�n sonra imza etmi�tir.

Mudanya Ate�kes Antla�mas� ile T�rkiye - Yunanistan aras�nda silahl� �at��maya son verilmi�tir. Trakya, Meri� s�n�r olmak �zere T�rkiye'ye b�rak�lm��t�r. Yunanl�lar on be� g�n i�inde Trakya'y� bo�altacaklard�r. Yunanl�lardan bo�alan yerlere �tilaf Devletleri birlikleri girecek, onlar da en ge� bir ay i�erisinde, Trakya'y� T�rklere devredeceklerdir. T�rklerin Trakya'da en �ok 8000 jandarma kuvveti olacakt�r. T�rkler, Ate�kes Antla�mas�nda �ng�r�len s�n�rlar i�inde �tilaf Devletleri askeri birliklerinin bulunduklar� yerlere girmemeyi taahh�t etmektedir. Ate�kes Antla�mas� imza edildi�i tarihten �� g�n sonra y�r�rl��e girecektir.

Mudanya Ate�kes Antla�mas� g�r��melerinde, �smet Pa�a'n�n hat�ralar�nda da a��kland��� �zere, bir komutan�n siyasi alanda m�zakereler y�neten tecr�beli ve becerikli bir diplomat gibi g�r��melere kat�ld��� ve ba�ar�l� oldu�u g�r�lmektedir.

"Ben heyeti ikamet etti�imiz binada kabul ettim. Generallere masada yer g�sterdim. Harrington'u sa��ma ald�m. Fransa temsilcisini kar��ma, �talyan generalini de soluma oturttum. Fakat ben generallere yer g�sterirken onlar biraz �a��rm�� gibi oldular. Me�er ba�kanl���, m�zakereyi idare etmeyi onlar kendileri i�in d���nmekte imi�ler."


\\\\\\\\\\*/////////////


LOZAN BARI� ANTLA�MASI

Mudanya M�tarekesi sonucu, kesin bar�� antla�mas� g�r��melerine gidilmi� ve tarafs�z bir �lkenin �ehri olarak Lozan (�svi�re) g�r��melerin yap�laca�� yer olarak se�ilmi�tir.

Lozan Bar�� Konferans�'nda, yaln�z Yunanistan'la bir hesapla�ma ve sava�a son veren bir bar�� antla�mas� yapma s�z konusu de�ildi. Ayn� zamanda, I. D�nya Sava��'n�n galipleri ile hesapla�ma, hukuki ve siyasi y�nden uyu�mazl�klar� ��z�mleme, y�zy�llardan beri s�re gelen sorunlara ��z�m aranmaktayd�. A��k�a, "Do�u Meselesi" b�t�n konferans�n a��rl�k merkezini olu�turuyordu.

Bar�� Konferans�, 20 Kas�m 1922 Sal� g�n� saat 16'da Lozan �ehrinin Mont Benon Gazinosu'nda topland�. Tarafs�z �svi�re Konfederasyonunun Ba�kan� Habab'�n konu�mas� ile a��ld�. Lord Curzon'dan sonra s�z alan �smet Pa�a (�n�n�), daha ilk andan itibaren istiklal ve hakimiyet davas�n� �nemle belirtmi�, "B�t�n medeni milletler gibi h�rriyet ve istiklal istiyoruz" diyerek sesini duyurmu�tur.

Konferans, 4 �ubat'da Antla�mazl�k y�z�nden kesilmi�, 23 Nisan 1923'te ikinci defa toplanarak, 24 Temmuz 1923'te Bar�� Antla�mas� imza edilmi�tir. Lozan Bar��� sekiz ayl�k �etin ve uzun bir m�zakere devresinden sonra, Lozan �niversitesi'nin t�ren salonunda imzalanm��t�r. Lozan'da imzalanan belgeler, esas Bar�� Antla�mas�, 16 adet s�zle�me, protokol, beyanname ile bir de nihai senetten ibarettir. Lozan'da imzalanan bu belgelerle, sadece bir bar�� Antla�mas� yap�lmam��, ayn� zamanda T�rkiye ile Bat� devletlerinin siyasi, hukuki, iktisadi ve sosyal ili�kileri yeni ba�tan d�zenlenmi�tir.

Lozan Bar�� Antla�mas� �ns�z�nde, devletlerin istiklal ve hakimiyetine sayg� g�sterilmesi ilkesine yer vermi�tir. Bu ilke, yeni T�rkiye'nin 1. D�nya Sava��'n�n galipleri ile e�it �artlar alt�nda, Lozan'da siyasi bir m�cadeleye giri�ti�ini g�steren bir h�k�md�r. T�rk istiklal ve hakimiyetinin tan�nmas� bak�m�ndan da �nem arz eder.

Esas Bar�� Antla�mas�, bir �ns�z ve 5 b�l�mden olu�an 143 maddedir.

Lozan Bar�� Antla�mas�'nda d�zenlenen �nemli konular a�a��da �zetle belirtilmi�tir bulunmaktad�r:

S�n�rlar

G�ney S�n�r�

20 Ekim 1921 Ankara Antla�mas� gere�ince, Fransa ile anla��larak g�ney s�n�r� kararla�t�r�lm��, Lozan'da bu s�n�r sadece teyit edilmi�tir.

Irak s�n�r�

Irak s�n�r� uyu�mazl��� ��z�lememi�tir. Antla�mada, T�rk topraklar�n�n tahliyesinden itibaren, bu uyu�mazl���n dokuz ay zarf�nda dostane bir �ekilde halledilece�i belirtiliyordu.

Bat� S�n�rlar�m�z

Yunanl�larla bat� s�n�r�, Misak-� Milli'ye uygun, Mudanya M�tarekesi'nde �n g�r�ld��� gibi, Meri� nehri s�n�r olmak �zere d�zenlenmi�tir. Karaa�a� ve �evresi Yunanl�lardan al�narak sava� tamirat� kar��l��� T�rkiye'ye b�rak�lm��t�r. Ege Denizi'nde Bozcaada ve �mroz T�rkiye'ye verilmi�tir. Ayr�ca, Yunanl�lar�n elinde b�rak�lan Anadolu k�y�s�na yak�n adalar da, askersiz hale getirilmi�tir.

Az�nl�klar

Birinci D�nya Sava��'na son veren bar�� antla�malar�nda az�nl�klar�n himayesine ait h�k�mler mevcuttur. Lozan Bar�� Antla�mas�'n�n bu hususla ilgili h�k�mleri incelendi�inde, az�nl�klar bir ayr�cal��a sahip olmam��lard�r. T�rk tebaas�ndan say�lan gayri M�slimlerin kanun ve hukuk d�zeni �n�nde e�itli�i s�z konusu olmu�tur. Antla�man�n 42. maddesi ile gayrim�slim az�nl�klar yarar�na olarak kabul edilen �ahsi haklar ile aile haklar�, Medeni Kanunumuzun y�r�rl��e girmesi ile �nem ve anlam�n� yitirmi�tir. B�ylece Patrikhanelerin d�nya i�lerinde ve az�nl�klar�n �ahsi muamelelerinde hi� bir yetkileri kalmam��t�r.

Kapit�lasyonlar

Kapit�lasyonlar, adli, mali ve idari sahada yabanc�lara tan�nan imtiyaz ve muafiyetlerdir. Antla�man�n 28.maddesiyle, kapit�lasyonlar b�t�n sonu�lar� ile birlikte kald�r�lm�� ve yeni T�rkiye, y�zy�llardan beri �ekilen bir beladan sonsuza dek kurtulmu�tur.

Sava� Tazminatlar�

1.D�nya Sava��'n�n galipleri, bizden 1.D�nya Sava�� sebebi ile tazminat talep ettiler. Ayr�ca buna ek olarak, i�gal masraflar�n�, kendi tebaalar�n�n zarar ve ziyanlar�n� da eklemi�lerdir. Sava� i�inde Almanya'dan bor� kar��l��� rehini bulunan be� milyon alt�n ve sava� y�llar�nda �ngiltere'ye sipari� edilen donanma bedeli de kendi ellerinde bulundu�undan, bizlere verilmemi� ve tamirat kar��l��� tutulmu�tur.

1. D�nya Sava��'na giren ma�lup devletlere ciddi bir mali y�k olan bu beladan, gelece�e bir bor� b�rak�lmadan, sadece fiilen elimizde bulunmayan mebla� kar��l�k g�sterilerek, b�y�k bir ba�ar� ile s�yr�l�nm��t�r.

T�rkiye, Yunanistan'�n harbin devam�ndan ve bunun neticelerinden do�an mali vaziyetini dikkate alarak, tamirat hususunda her t�rl� taleplerinden Karaa�a� ve �evresinin T�rkiye'ye b�rak�lmas� �art� ile vazge�mi�tir.

BOR� SORUNU

1854'ten itibaren Birinci D�nya Sava�� sonuna kadar devam eden Osmanl� amme bor�lar�, Birinci D�nya Sava��'nda yap�lan istikrazlar da dahil, b�y�k bir yek�n te�kil ediyordu.

Sene tertipleri �zerinde borcun taksimi yerine, sermaye �zerinden borcun taksimi ile esas bor� toplam� bir hayli azalt�lm��t�r. Di�er taraftan bu bor�lar, Osmanl� �mparatorlu�u'ndan ayr�lan devletlere de gelirle orant�l� olarak b�l�nm��t�r. Ayr�ca, Osmanl� �mparatorlu�unun Almanya, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan'a olan bor�lar� bu devletlerle de yap�lan antla�malarla 1.D�nya Sava��'n�n galiplerine devredilmi�tir.

Osmanl� amme bor�lar�n�n di�er �etin bir safhas� da tediye edece�imiz bor�lar�n hangi para ile �denmesi hususunda kendini g�stermi�tir. Kar�� taraf bunu alt�n veya sterlin olarak talep etmi�tir. Biz, T�rk paras� ve Frans�z frang� olarak �demeyi teklif ettik. Aradaki fark muazzam mebla�lara varmas�na ra�men, burada da g�r���m�z kabul edilmi�tir.

BO�AZLAR

Lozan'da imza olunan en �nemli belgelerden biri de, T�rk Bo�azlar�n�n stat�s� ile ilgili s�zle�medir. Bo�azlar sorunu, madde 23'de genel olarak yer alm��, Bar�� Antla�mas�'na ek Lozan Bo�azlar S�zle�mesi ile ayr�ca ayr�nt�l� olarak d�zenlenmi�tir. Bo�azlardan serbest ge�i�i, Bo�azlar Komisyonunun kurulmas�n�, bo�azlar�n ve civar�n�n askersiz hale getirilmesini hedef tutan ve Milletler Cemiyeti'nin de garantisini sa�layan h�k�mleri ihtiva eden bu S�zle�me, 1936'da Montr� (Montreux) Bo�azlar S�zle�mesi ile de�i�tirilmi�tir. Milli hakimiyeti s�n�rlay�c� h�k�mler kald�r�lm��, milli ��karlar�m�za uygun hale getirilmi�tir.

G- N�fus De�i�imi

Lozan'da ��z�mlenen bir di�er �nemli sorun da, �stanbul'da ya�ayan Rumlarla Bat� Trakya'da ya�ayan T�rkler hari�, T�rkiye'deki b�t�n Rumlarla Yunanistan'daki T�rklerin de�i�tirilece�ini �ng�ren s�zle�menin, Bar�� Antla�mas�'na ek olarak konmas�d�r.

Lozan Bar�� Antla�mas�, T�rk Kurtulu� Sava��'n�n sa�lad���, T�rk milletinin hayati haklar�n� ve emellerini ger�ekle�tirdi�i bir eserdir. Lozan ayn� zamanda, Orta Do�unun en �nemli b�lgesinde, bar�� ve g�venli�i kurmak ve devam ettirmekle d�nya bar���na da hizmet etmi�tir. T�rkiye Lozan'da genel olarak, Misak-� Milli'yi ger�ekle�tirmi�tir.

I. VE II. D�NEM LOZAN KONFERANSI'NA KATILAN T�RK DELEGASYONU

Ba�delege �smet �n�n� (D��i�leri Bakan�)
Delegeler Dr. R�za Nur (Sa�l�k Bakan�), Hasan Saka (Maliye Bakan�)
Dan��manlar M�nir Erteg�n, A. Muhtar �illi, Veli Salt�, Z�lf� Tigrel, Zekai Apayd�n, Mahmut Celal Bayar, �efik Ba�man, Seniyettin Ba�ak, �evket Do�ruker, Mehmet Tevfik B�y�kl�o�lu, Tahir Taner, Nusret Metya, Yusuf Hikmet Bayur, Z�ht� �nhan, Fuat A�ral�, Mustafa �eref �zkan, ��kr� Kaya, Hamit Hasancan, Cavit Bey, Hay�m Naum, Baha Bey
Bas�n Dan��manlar� Ru�en E�ref �nayd�n, Yahya Kemal Beyatl�
Genel Sekreter ve Dan��man Re�it Saffet Atabinen
Yazmanlar Ali T�rkgeldi, Mehmet Ali Balin, Cevat A��kal�n, Celal Haz�m Arar, Saffet �av, S�leyman Saip K�ran, R�fat Bey, Dr. Nihat Re�at Belger, At�f Esenbel, Sabri Artu�


Not : Yukar�daki delegasyon 1.D�nem Lozan Konferans�'na (20 Kas�m 1922-4 �ubat 1923) kat�lm��t�r. Bu gruptan A.Muhtar Cilli, Veli Salt�k, Z�lf� Ti�rel, M.Celal Bayar, Seniyettin Ba�ak, �evket Do�ruker, Z�ht� �nhan, ��kr� Kaya, Hamit Hasancan, Cavit Bey, Hay�m Naum, Baha Bey, Ru�en E�ref �nayd�n, Yahya Kemal Beyatl�, Re�it Saffet Atabinen, Mehmet Ali Balim, Cevat A��kal�n, Celal Haz�m Arar, Saffet �av., S�leyman Saip K�ran, II.D�nem Lozan Konferans�'na (23 Nisan-17 Temmuz 1923) kat�lmam��t�r.

II. D�NEM LOZAN KONFERANSI'NA YEN�DEN KATILANLAR

Genel Sekreter ve Dan��man Tevfik Kamil Koperler
Yazmanlar Naci Kenter, Hamit Eseni�, Ali Muhtar Bey, Aziz Topka�, H�sn� �zer.


Not : Fransa, �svi�re ve Almanya'da g�revli hariciyecilerden Ferit Tek, Cemal H�sn� Taray, Cevat �st�n ve TBMM Almanya-Avusturya bas�n temsilcisi ve Servet-i F�nun dergisi sahibi Ahmet �hsan Tokg�z bir s�re konferans �al��malar�na kat�lm��lard�r.

GAZETEC�LER

I.D�nemde Ahmet Cevdet (�kdam), Ahmet ��kr� Esmer (Vakit), H�seyin Cahit Yal��n (Tanin).
II.D�nemde Velid Ebuzziya (Tevhid-i Efkar), Ahmet ��kr� Esmer (Vatan), Suphi Nuri �leri (�leri), Ali Naci Karacan (Ak�am), Kerami Kurtbay (Hakimiyeti Milliye), Mecdi Sadrettin Sayman (�kdam), Kemal Salih Sel (Yeni G�n), As�m Us (Vakit), H�seyin CahitYal��n (Tanin), Ahmet Hidayet Reel (���