LOZAN BARIS ANTLASMASI

LOZAN BARIS ANTLASMASI

Mudanya M�tarekesi sonucu, kesin bar�� antla�mas� g�r��melerine gidilmi� ve tarafs�z bir �lkenin �ehri olarak Lozan (�svi�re) g�r��melerin yap�laca�� yer olarak se�ilmi�tir.

Lozan Bar�� Konferans�'nda, yaln�z Yunanistan'la bir hesapla�ma ve sava�a son veren bir bar�� antla�mas� yapma s�z konusu de�ildi. Ayn� zamanda, I. D�nya Sava��'n�n galipleri ile hesapla�ma, hukuki ve siyasi y�nden uyu�mazl�klar� ��z�mleme, y�zy�llardan beri s�re gelen sorunlara ��z�m aranmaktayd�. A��k�a, "Do�u Meselesi" b�t�n konferans�n a��rl�k merkezini olu�turuyordu.

Bar�� Konferans�, 20 Kas�m 1922 Sal� g�n� saat 16'da Lozan �ehrinin Mont Benon Gazinosu'nda topland�. Tarafs�z �svi�re Konfederasyonunun Ba�kan� Habab'�n konu�mas� ile a��ld�. Lord Curzon'dan sonra s�z alan �smet Pa�a (�n�n�), daha ilk andan itibaren istiklal ve hakimiyet davas�n� �nemle belirtmi�, "B�t�n medeni milletler gibi h�rriyet ve istiklal istiyoruz" diyerek sesini duyurmu�tur.

Konferans, 4 �ubat'da Antla�mazl�k y�z�nden kesilmi�, 23 Nisan 1923'te ikinci defa toplanarak, 24 Temmuz 1923'te Bar�� Antla�mas� imza edilmi�tir. Lozan Bar��� sekiz ayl�k �etin ve uzun bir m�zakere devresinden sonra, Lozan �niversitesi'nin t�ren salonunda imzalanm��t�r. Lozan'da imzalanan belgeler, esas Bar�� Antla�mas�, 16 adet s�zle�me, protokol, beyanname ile bir de nihai senetten ibarettir. Lozan'da imzalanan bu belgelerle, sadece bir bar�� Antla�mas� yap�lmam��, ayn� zamanda T�rkiye ile Bat� devletlerinin siyasi, hukuki, iktisadi ve sosyal ili�kileri yeni ba�tan d�zenlenmi�tir.

Lozan Bar�� Antla�mas� �ns�z�nde, devletlerin istiklal ve hakimiyetine sayg� g�sterilmesi ilkesine yer vermi�tir. Bu ilke, yeni T�rkiye'nin 1. D�nya Sava��'n�n galipleri ile e�it �artlar alt�nda, Lozan'da siyasi bir m�cadeleye giri�ti�ini g�steren bir h�k�md�r. T�rk istiklal ve hakimiyetinin tan�nmas� bak�m�ndan da �nem arz eder.

Esas Bar�� Antla�mas�, bir �ns�z ve 5 b�l�mden olu�an 143 maddedir.

Lozan Bar�� Antla�mas�'nda d�zenlenen �nemli konular a�a��da �zetle belirtilmi�tir bulunmaktad�r:

S�n�rlar

G�ney S�n�r�

20 Ekim 1921 Ankara Antla�mas� gere�ince, Fransa ile anla��larak g�ney s�n�r� kararla�t�r�lm��, Lozan'da bu s�n�r sadece teyit edilmi�tir.

Irak s�n�r�

Irak s�n�r� uyu�mazl��� ��z�lememi�tir. Antla�mada, T�rk topraklar�n�n tahliyesinden itibaren, bu uyu�mazl���n dokuz ay zarf�nda dostane bir �ekilde halledilece�i belirtiliyordu.

Bat� S�n�rlar�m�z

Yunanl�larla bat� s�n�r�, Misak-� Milli'ye uygun, Mudanya M�tarekesi'nde �n g�r�ld��� gibi, Meri� nehri s�n�r olmak �zere d�zenlenmi�tir. Karaa�a� ve �evresi Yunanl�lardan al�narak sava� tamirat� kar��l��� T�rkiye'ye b�rak�lm��t�r. Ege Denizi'nde Bozcaada ve �mroz T�rkiye'ye verilmi�tir. Ayr�ca, Yunanl�lar�n elinde b�rak�lan Anadolu k�y�s�na yak�n adalar da, askersiz hale getirilmi�tir.

Az�nl�klar

Birinci D�nya Sava��'na son veren bar�� antla�malar�nda az�nl�klar�n himayesine ait h�k�mler mevcuttur. Lozan Bar�� Antla�mas�'n�n bu hususla ilgili h�k�mleri incelendi�inde, az�nl�klar bir ayr�cal��a sahip olmam��lard�r. T�rk tebaas�ndan say�lan gayri M�slimlerin kanun ve hukuk d�zeni �n�nde e�itli�i s�z konusu olmu�tur. Antla�man�n 42. maddesi ile gayrim�slim az�nl�klar yarar�na olarak kabul edilen �ahsi haklar ile aile haklar�, Medeni Kanunumuzun y�r�rl��e girmesi ile �nem ve anlam�n� yitirmi�tir. B�ylece Patrikhanelerin d�nya i�lerinde ve az�nl�klar�n �ahsi muamelelerinde hi� bir yetkileri kalmam��t�r.

Kapit�lasyonlar

Kapit�lasyonlar, adli, mali ve idari sahada yabanc�lara tan�nan imtiyaz ve muafiyetlerdir. Antla�man�n 28.maddesiyle, kapit�lasyonlar b�t�n sonu�lar� ile birlikte kald�r�lm�� ve yeni T�rkiye, y�zy�llardan beri �ekilen bir beladan sonsuza dek kurtulmu�tur.

Sava� Tazminatlar�

1.D�nya Sava��'n�n galipleri, bizden 1.D�nya Sava�� sebebi ile tazminat talep ettiler. Ayr�ca buna ek olarak, i�gal masraflar�n�, kendi tebaalar�n�n zarar ve ziyanlar�n� da eklemi�lerdir. Sava� i�inde Almanya'dan bor� kar��l��� rehini bulunan be� milyon alt�n ve sava� y�llar�nda �ngiltere'ye sipari� edilen donanma bedeli de kendi ellerinde bulundu�undan, bizlere verilmemi� ve tamirat kar��l��� tutulmu�tur.

1. D�nya Sava��'na giren ma�lup devletlere ciddi bir mali y�k olan bu beladan, gelece�e bir bor� b�rak�lmadan, sadece fiilen elimizde bulunmayan mebla� kar��l�k g�sterilerek, b�y�k bir ba�ar� ile s�yr�l�nm��t�r.

T�rkiye, Yunanistan'�n harbin devam�ndan ve bunun neticelerinden do�an mali vaziyetini dikkate alarak, tamirat hususunda her t�rl� taleplerinden Karaa�a� ve �evresinin T�rkiye'ye b�rak�lmas� �art� ile vazge�mi�tir.

BOR� SORUNU

1854'ten itibaren Birinci D�nya Sava�� sonuna kadar devam eden Osmanl� amme bor�lar�, Birinci D�nya Sava��'nda yap�lan istikrazlar da dahil, b�y�k bir yek�n te�kil ediyordu.

Sene tertipleri �zerinde borcun taksimi yerine, sermaye �zerinden borcun taksimi ile esas bor� toplam� bir hayli azalt�lm��t�r. Di�er taraftan bu bor�lar, Osmanl� �mparatorlu�u'ndan ayr�lan devletlere de gelirle orant�l� olarak b�l�nm��t�r. Ayr�ca, Osmanl� �mparatorlu�unun Almanya, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan'a olan bor�lar� bu devletlerle de yap�lan antla�malarla 1.D�nya Sava��'n�n galiplerine devredilmi�tir.

Osmanl� amme bor�lar�n�n di�er �etin bir safhas� da tediye edece�imiz bor�lar�n hangi para ile �denmesi hususunda kendini g�stermi�tir. Kar�� taraf bunu alt�n veya sterlin olarak talep etmi�tir. Biz, T�rk paras� ve Frans�z frang� olarak �demeyi teklif ettik. Aradaki fark muazzam mebla�lara varmas�na ra�men, burada da g�r���m�z kabul edilmi�tir.

BOGAZLAR

Lozan'da imza olunan en �nemli belgelerden biri de, T�rk Bo�azlar�n�n stat�s� ile ilgili s�zle�medir. Bo�azlar sorunu, madde 23'de genel olarak yer alm��, Bar�� Antla�mas�'na ek Lozan Bo�azlar S�zle�mesi ile ayr�ca ayr�nt�l� olarak d�zenlenmi�tir. Bo�azlardan serbest ge�i�i, Bo�azlar Komisyonunun kurulmas�n�, bo�azlar�n ve civar�n�n askersiz hale getirilmesini hedef tutan ve Milletler Cemiyeti'nin de garantisini sa�layan h�k�mleri ihtiva eden bu S�zle�me, 1936'da Montr� (Montreux) Bo�azlar S�zle�mesi ile de�i�tirilmi�tir. Milli hakimiyeti s�n�rlay�c� h�k�mler kald�r�lm��, milli ��karlar�m�za uygun hale getirilmi�tir.

G- N�fus De�i�imi

Lozan'da ��z�mlenen bir di�er �nemli sorun da, �stanbul'da ya�ayan Rumlarla Bat� Trakya'da ya�ayan T�rkler hari�, T�rkiye'deki b�t�n Rumlarla Yunanistan'daki T�rklerin de�i�tirilece�ini �ng�ren s�zle�menin, Bar�� Antla�mas�'na ek olarak konmas�d�r.

Lozan Bar�� Antla�mas�, T�rk Kurtulu� Sava��'n�n sa�lad���, T�rk milletinin hayati haklar�n� ve emellerini ger�ekle�tirdi�i bir eserdir. Lozan ayn� zamanda, Orta Do�unun en �nemli b�lgesinde, bar�� ve g�venli�i kurmak ve devam ettirmekle d�nya bar���na da hizmet etmi�tir. T�rkiye Lozan'da genel olarak, Misak-� Milli'yi ger�ekle�tirmi�tir.

I. VE II. D�NEM LOZAN KONFERANSI'NA KATILAN T�RK DELEGASYONU

Ba�delege �smet �n�n� (D��i�leri Bakan�)
Delegeler Dr. R�za Nur (Sa�l�k Bakan�), Hasan Saka (Maliye Bakan�)
Dan��manlar M�nir Erteg�n, A. Muhtar �illi, Veli Salt�, Z�lf� Tigrel, Zekai Apayd�n, Mahmut Celal Bayar, �efik Ba�man, Seniyettin Ba�ak, �evket Do�ruker, Mehmet Tevfik B�y�kl�o�lu, Tahir Taner, Nusret Metya, Yusuf Hikmet Bayur, Z�ht� �nhan, Fuat A�ral�, Mustafa �eref �zkan, ��kr� Kaya, Hamit Hasancan, Cavit Bey, Hay�m Naum, Baha Bey
Bas�n Dan��manlar� Ru�en E�ref �nayd�n, Yahya Kemal Beyatl�
Genel Sekreter ve Dan��man Re�it Saffet Atabinen
Yazmanlar Ali T�rkgeldi, Mehmet Ali Balin, Cevat A��kal�n, Celal Haz�m Arar, Saffet �av, S�leyman Saip K�ran, R�fat Bey, Dr. Nihat Re�at Belger, At�f Esenbel, Sabri Artu�


Not : Yukar�daki delegasyon 1.D�nem Lozan Konferans�'na (20 Kas�m 1922-4 �ubat 1923) kat�lm��t�r. Bu gruptan A.Muhtar Cilli, Veli Salt�k, Z�lf� Ti�rel, M.Celal Bayar, Seniyettin Ba�ak, �evket Do�ruker, Z�ht� �nhan, ��kr� Kaya, Hamit Hasancan, Cavit Bey, Hay�m Naum, Baha Bey, Ru�en E�ref �nayd�n, Yahya Kemal Beyatl�, Re�it Saffet Atabinen, Mehmet Ali Balim, Cevat A��kal�n, Celal Haz�m Arar, Saffet �av., S�leyman Saip K�ran, II.D�nem Lozan Konferans�'na (23 Nisan-17 Temmuz 1923) kat�lmam��t�r.

II. D�NEM LOZAN KONFERANSI'NA YEN�DEN KATILANLAR

Genel Sekreter ve Dan��man Tevfik Kamil Koperler
Yazmanlar Naci Kenter, Hamit Eseni�, Ali Muhtar Bey, Aziz Topka�, H�sn� �zer.


Not : Fransa, �svi�re ve Almanya'da g�revli hariciyecilerden Ferit Tek, Cemal H�sn� Taray, Cevat �st�n ve TBMM Almanya-Avusturya bas�n temsilcisi ve Servet-i F�nun dergisi sahibi Ahmet �hsan Tokg�z bir s�re konferans �al��malar�na kat�lm��lard�r.

GAZETEC�LER

I.D�nemde Ahmet Cevdet (�kdam), Ahmet ��kr� Esmer (Vakit), H�seyin Cahit Yal��n (Tanin).
II.D�nemde Velid Ebuzziya (Tevhid-i Efkar), Ahmet ��kr� Esmer (Vatan), Suphi Nuri �leri (�leri), Ali Naci Karacan (Ak�am), Kerami Kurtbay (Hakimiyeti Milliye), Mecdi Sadrettin Sayman (�kdam), Kemal Salih Sel (Yeni G�n), As�m Us (Vakit), H�seyin CahitYal��n (Tanin), Ahmet Hidayet Reel (���