Gümrü Antlasmasi

GÜMRÜ ANTLASMASI (2-3 Aralik-1920)

Rusya'nin zayif durumundan yararlanarak kendi devletlerini kuran Ermeniler ve Gürcüler, Wilson ilkeleri'ni kendilerine göre yorumlayarak, Dogu Anadolu'nun kendilerine verilmesini istemislerdi. Mondros Ateskes Antlasmasi'ndan sonra, Osmanli Ordulari önce Kafkaslari ardindan Dogu Anadolu'nun sinir bölgelerini bosalttilar. Türk birliklerinin cekilmesinden sonra isgal hareketlerini hizlandiran Ermeniler, yerli Müslüman halka insanlik disi davranislarda bulundular. Bunun üzerine Büyük Millet Meclisi Hükumeti, Ermenilere savas acti. TBMM, Mondros Mütarekesi karari geregi bosaltilan Kars, Artvin ve Ardahan'in tekrar geri alinmasi icin gereginin yapilmasi yolunda ayrica yetki verdi. 15. Kolordu Komutani Kazim Karabekir komutasindaki Türk Birlikleri. 28 Eylül 1920'de taarruza gecti. 29 Eylül'de Sarikamis'i, 30 Ekim'de Kars'i, 7 Kasim'da Gümrü'yü geri aldi. Ermeniler baris istediler. Görüsmelerde TBMM'ini Kazim Karabekir, Erzurum Milletvekili Süleyman Necati Bey, Erzurum Valisi Hamit Bey, Ermenistan'i ise Basbakan Aleksandr Katisyan ve beraberindekiler temsil etti.

2-3 Aralik gecesi imzalanan Gümrü Antlasmasi söyleydi:

Kars ve yöresi Türkiye'ye geri verilecek;
Ermenistan'in Türkiye'ye karsi diger devletlerle yaptigi tm antlasmalar kaldirilacak;
Aras Nehri igdir Gölüne kadar uzanan hat Dogu siniri olarak cizilecek;
Sevr antlasmasini ve Türkiye cikarlarina uygun olmayan antlasmalari Ermenistan hükümeti de kabul etmeyecek;
Türkiye'deki Ermenilerle, Ermenistan'daki M�sl�manlar�n di�er yurtta�lar gibi e�it haklardan yararlanacak;
�ki �lke aras�nda en erken vakitte diplomatik ili�kiler, telgraf ve telefon ula��mlar� kurulacak;
T�rk koruyuculu�u alt�nda yerel �zerklik verilecek olan �tur ve Nah��van illeri kendi kaderlerini kendileri tayin edecekler;
Ermenistan sald�r�ya u�rar ve yard�m isterse, T�rkiye ona askeri yard�m da bulunacak;
Ermenistan silah ithal etmeyecek;
Her iki taraf birbirinden sava� �dene�i istemeyecek;
T�rk ordusu, Ermeni ordusu Antla�mada saptanan say�ya indirildi�i taktirde Ermeni topraklar�n� bo�altacakt�r.
G�mr� Antla�mas�'n�n imzalanmas�ndan bir g�n sonra, Ermenistan Cumhuriyeti K�z�lordu'nun i�galine u�rad� ve Erivan'da Sovyet Ermeni Cumhuriyeti kuruldu. Sovyet Ermenistan Cumhuriyeti'nin kurulmas� ile G�mr� Antla�mas�'n�n onaylanmas� ask�ya al�nm��, antla�man�n y�r�rl��e girmesi m�mk�n olmam��t�r. Do�u Cephesi'nde kazan�lan zafer do�u s�n�rlar�n�n belirlenmesinde yararl� olmu�, �nce 16 Mart 1921 Moskova Antla�mas�, daha sonra 13 Ekim 1921 Kars Antla�mas� ile ufak de�i�ikliklerle T�rkiye ile Ermenistan aras�ndaki s�n�r belirlenmi�tir. G�mr� Antla�mas�, TBMM'nin imzalad��� ilk antla�ma olmas�ndan dolay� �nemlidir.


\\\\\\\\\\*/////////////