BiLiM ve iSLAMiYET

metin yuksel: MATEMATiGiN iMPARATORU: HARiZM? Harizmi, cebiri bir bilim dal? haline getiren, zaman?n en kapsaml? matematik kitab?n? yazan bilgindi. En �nemli eseri, Hisab�l-Cebir ve l�Mukabele�dir. Harizmi kitab?n? yazarken, bilinmeyen i�in �?ey�, a ve b katsay?lar? i�in �dirhem� ve x ile katsay? �arp?mlar? i�in de �kaab� s�zc�?�n� kullanm??t?. ?spanyolca�ya �xay� olarak �evrilen �?ey� kelimesi, zamanla de?i?erek, matematikteki �nl� �x� kavram?na d�n�?t�. Bug�n kulland???m?z ve Avrupa kaynakl? sand???m?z matematik terminolojisi, Avrupa�ya Harizmi�nin bir hediyesi! Bat?n?n sayg? ile and??? bizim ise matematik kitaplar?nda yer bile vermedi?imiz Harizmi, bilim tarihine y�n veren insanlardand?. Onun matematik eserlerinden, Avrupa�n?n �niversitelerinde 18. y�zy?la kadar ana ders yararlan?lm??t?. B?LG?SAYARIN BABASI D?YARBAKIRLI CEZER? Otomatik kap?lar; kuyulardan suyu �eken ayg?tlar; demir ve kalay gibi kur?un gibi metallerin hassas belirlenmi? yo?unluklar? pn�matik aletler otomatik kontrol sistemler... T�m bunlar, 850 y�zy?l �nce �Cezeri� taraf?ndan bulunmu?tu! Basit bir anlat?mla sibernetik; haberle?me, denge kurma ve ayarlama bilimidir. Bu disiplin, zamanla geli?erek, hayat?m?z?n vazge�ilmez aras?na giren bilgisayarlar?n ortaya �?kmas?na imkan tan?d?. Sibernatik ve otomatik sistemlerin ba?lang?c? konusunda; Frans?zlar Descartes ve Pascal�?; Almanlar Leibniz�i, ?ngilizler Bacon�? �ne s�rseler de, asl?nda Cezeri rakiplerinden tam �alt? as?r �nce� siberneti?in ilkelerini bilim d�nyas?na sunan ilk ki?iydi. Ancak i?in en ilginci, Cezeri�nin kitab?n?n T�rk�e�ye �evrilmi? bir �t?pk? bas?m?�n?n hen�z �lkemizde �bas?lmam??� olmas?d?r! B?NOM DENKLEMLER?N? ?L ��ZEN K???: �MER HAYYAM Yaz?da pek �nemli g�r�lmeyen, ama matemati?in vazge�ilmezi olan �virg�l�� bulan ki?i, 14. ve 15. y�zy?llarda ya?ayan Cem?id bin Mesud bin Mahmut et-Tabib el Ka?i�dir. Benzer bir ?ekilde, matematikde �Broom a�?l?m?� olarak bilinen form�lden yararlan?larak gercekle?tirilehn k�k alma i?leminin ke?fi ?erefi de, Newton�a verilmi?ti. Ancak, ingiliz matematikci James Roy Newman, �The World of Mathematics� adl? kitab?nda, bunu Newton�dan tam 300 yil �nce buldu?unu, ilk defa binom(ikinci dereceden polinom) denklemleri ��zd�?�n� d�nyaya a�?klad?. Son ara?t?rmalar, ne yaz?k ki Newman�? bile haks?z �?kart?yor! Binom denklemleri ilk ��zen ki?i, Cem?id�den 3 as?r Önce ya?ayan �mer Hayyam´in ta kendisidir! LEONARDO´NUN ADINI ANIMSAYAMADIGI Kisi: TAKAYÜDDiN �Do?unun Leonardolar?�n?n izlerine pek �ok yerde rastlamak m�mk�n. Leonardo da Vinci�nin notlar?nda bile! Leonardo, ak??kanlardan bahsetti?i bir mektubunda, �Do?u�da ya?ayan, ama ad?n? an?msayamad??? bir bilginin bu konudaki �al??malar?ndan yararland???n� yazar. Leonardo�nun ad?n? an?msayamad??? bu ki?i, ?stanbul�da Cihangir s?rtlar?nda rasathane kuran Takiy�ddin�den ba?kas? de?ildir. ??TE Y�ZYILLAR �NCE YA?AYAN ?SLAM MUC?TLER? VE KE??FLER?; CAB?R B?N HAYYAN (721-805) Avrupa�da �El-Geber� ad?yla �nlenen Hayyan, �eli?in geli?imi, su ge�irmez kuma??n verniklenmesi, paslanman?n �nlenmesi gibi kimyasal y�ntemleri geli?tirmi?tir. S�ylentiye g�re alt?n? bile ��zen �kral suyu� kar???m? o bulmu?tur. FERGAN? (798-861) Bat?da Alfraganus diye bilinen Fergani�nin �ilm�n-n�c�m ve �l-hareket is-semaviyye� adl? eseri 13. y�zy?la kadar Avrupa�da astronominin en �nemli ba?vuru kitab?yd?. Dante�nin ?lahi Komedyas?�nda yer alan evren g�r�?� Fergani�den al?nmad?r! EBUBEK?R ER-RAZ? (865-932) Hekim ve simyac? Ebubekir Muhammed ?bn Zekeriya er-Razi, cerrahide diki? malzemesi olarak ilk kez hayvan ba??rsa??n? kullanan ki?idir. Razi, ilk g�z ameliyat?, alkol�n t?pta kullan?m? gibi pek �ok ilklere imza atarak t?p tarihinde sars?lmaz bir yer edindi! B?RUN?(973-1048) Biruni, astronomi. Matematik, co?rafya gibi bir�ok dalda �al??t?. 28 kat? maddenin �zg�l a??rl?klar?n? bug�nk�lere �ok yak?n ?ekilde hesaplad?. B�y�k bir do?rulukla enlem ve boylam hesaplar? yapt?. D�nya�n?n d�n�?�ne ili?kin bir kuram geli?tirdi. HAZ?N? (1100-1155) Aslen Yunanl? bir k�le olan, ancak daha sonralar? ?slam dinini se�en Hazini, �l�� ve tart? sistemlerine b�y�k katk?da bulundu. Hazini, Newton�dan 500 y?l �nce, �her cismin yerk�renin merkezine do?ru �eken bir g�� oldu?unu s�ylemi?ti. CEZER?(?-1155) Artuklu h�k�mdar Mahmut, �Abdest al?rken ayaklar?na su d�ken hizmet�ilerin bana haklar? ge�iyor� diye rahats?z oldu ve ba?m�hendisi Cezeri�den bir �are bulmas?n? istedi. Cezeri, k?sa s�re sonra abdest suyu bulmas?n? istedi. Cezeri, k?sa s�re sonra abdest suyu d�ken bir robot yapmay? ba?ard?. AL? KU?�U (?-1474) T�rk astronomi Ali Ku?�u, Semerkand Rasathanesi�nin m�d�rl�?�n� yapt??? s?rada Akkoyunlu h�k�mdar? Uzun Hasan ad?na Fatih�ten bar?? dilemek i�in geldi?i ?stanbul�a yerle?ti. Ve Zici Ulu? Bey ad?yla bilinen y?ld?z katalogunu haz?rlad?.